ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2014 - 2020: Ο ρόλος της Περιφερειακής Διοίκησης στην προώθηση βασικών κατευθύνσεων

Το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2014 - 2020 αποτελεί βασικό εργαλείο για την προώθηση της καπιταλιστικής ανάπτυξης στην ύπαιθρο. Περιλαμβάνει χρηματοδοτήσεις 6 δισεκατομμυρίων ευρώ (4,7 δισ. της ΕΕ και 1,3 δισ. του ελληνικού κράτους). Είναι τμήμα του ΕΣΠΑ 2014 - 2020, ως τομεακό επιχειρησιακό πρόγραμμα και καταλαμβάνει το 23% των κονδυλίων του, συνολικού ύψους 26 δισεκατομμυρίων ευρώ (21 δισ. της ΕΕ και 5 δισ. του ελληνικού κράτους).

Σχετικά με τις λεγόμενες «κοινοτικές» χρηματοδοτήσεις θα πρέπει να γίνουν τρεις εισαγωγικές παρατηρήσεις:

1. Μπορεί το ισοζύγιο των χρηματοροών μεταξύ ελληνικού κράτους και ΕΕ να είναι θετικό (προβλέπεται να προσεγγίσει τα 3,9 δισ. το 2019 - Πίνακας 1), ωστόσο το συνολικό ισοζύγιο πληρωμών μεταξύ Ελλάδας και ΕΕ παραμένει διαχρονικά ελλειμματικό. Για παράδειγμα, το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο ξεπερνά ετησίως τα 10 δισεκατομμύρια (στοιχεία¹ για την τριετία 2016 - 2018 στο Γράφημα).

 

2. Στο σύνολό τους αντλούνται από τη λεηλασία του εισοδήματος τόσο του λαού μας όσο και των υπόλοιπων λαών των χωρών της ΕΕ. Στον πρόσφατα ψηφισθέντα προϋπολογισμό του ελληνικού αστικού κράτους, οι εκροές (Πίνακας 1) προς την ΕΕ προσεγγίζουν τα 2 δισ. ευρώ και προέρχονται τουλάχιστον κατά 80% από την άμεση και έμμεση φορολόγηση της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων.

3. Από τα 5,8 δισ. των ετήσιων (2019) χρηματικών εισροών από την ΕΕ (Πίνακας 1), πάνω από τα μισά προορίζονται για την άμεση στήριξη των κεφαλαιοκρατών μέσω της χρηματοδότησης καπιταλιστικών επενδύσεων. Αλλά και τα υπόλοιπα, μέσα από διάφορες διαδρομές, τελικά θα καταλήξουν στα μονοπώλια υπηρετώντας την ανταγωνιστικότητά τους. Ακόμα και τα περίπου 650 εκατομμύρια των άμεσων ενισχύσεων (το 32% του συνόλου), που πρόκειται να πάρουν το 2019 οι μικρομεσαίοι αγρότες (το 80% του συνόλου των αγροτοκτηνοτρόφων), ουσιαστικά θα τα καρπωθούν οι μονοπωλιακοί όμιλοι μέσω των χαμηλών τιμών συγκέντρωσης των αγροτικών προϊόντων και των υψηλότατων τιμών των αγροτικών μέσων και εφοδίων που έχουν ανάγκη οι αγροτοκτηνοτρόφοι.

 

Η παραπάνω διαπίστωση εκφράζεται με συγκεκριμένο τρόπο και στην περίπτωση του ΠΑΑ 2014 - 2020 το οποίο (όπως και το σύνολο του ΕΣΠΑ) σχεδιάζεται και υλοποιείται με την ενιαία δράση ευρωενωσιακών μηχανισμών, κεντρικής κυβέρνησης κάθε κράτους και Τοπικής - Περιφερειακής Διοίκησής του, που λειτουργούν συμπληρωματικά στην εξυπηρέτηση των αναγκών των επιχειρηματικών ομίλων και εχθρικά απέναντι στο λαό.

Η υλοποίηση των 20 μέτρων που περιλαμβάνει σχεδιάζεται και οργανώνεται από το ελληνικό αστικό κράτος υπό την εποπτεία της ΕΕ. Σημαντικό ρόλο έχουν αναλάβει, ως αναπόσπαστο τμήμα του κράτους, οι Περιφέρειες, στις οποίες, σύμφωνα με τις κυβερνητικές εξαγγελίες, έχει επιμεριστεί το 37% της συνολικής χρηματοδότησης (αντιστοιχεί σε περίπου 2 δισ. ευρώ για όλη την προγραμματική περίοδο). 

Οι Περιφέρειες διοχετεύουν πόρους σύμφωνα με τις αναπτυξιακές ιεραρχήσεις του κεφαλαίου και έχουν επιτελικό ρόλο στην προώθησή τους. Παρεμβαίνουν με σκοπό τη χειραγώγηση - ενσωμάτωση λαϊκών μαζών, την ισχυροποίηση των συμμαχιών του κεφαλαίου με μεσαία στρώματα και τη διαχείριση των αρνητικών επιπτώσεων για τους μικροϊδιοκτήτες αγρότες. Η αντιπαράθεση ανάμεσα σε παρατάξεις και υποψηφίους των αστικών κομμάτων που εστιάζεται στον αριθμό των έργων και την απορροφητικότητα αποπροσανατολίζει από το κύριο, που είναι η ιεράρχηση έργων και δράσεων με βάση τις ανάγκες της καπιταλιστικής ανάπτυξης.

«Πολυεργαλείο» για την προώθηση της καπιταλιστικής ανάπτυξης στην ύπαιθρο

Συγκεκριμένα, η παρέμβαση των Περιφερειών μέσω των μέτρων του ΠΑΑ που τους έχουν ανατεθεί (Πίνακας 2) περιλαμβάνει τις εξής πλευρές:

1. Χορηγείται «ζεστό» χρήμα σε καπιταλιστικές αγροτικές επιχειρήσεις, σε συλλογικές μορφές ιδιοκτησίας (συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών κ.λπ.) και σε μεταποιητικά μονοπώλια με σκοπό την ενσωμάτωση στην παραγωγή σύγχρονων επιτευγμάτων της επιστήμης και της τεχνολογίας, τα οποία δίνουν τη δυνατότητα αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας (π.χ. μέτρα 4.1, 4.2). Αποτέλεσμα, στο πλαίσιο του καπιταλιστικού ανταγωνισμού, είναι να χειροτερεύει περαιτέρω η θέση των αυτοαπασχολούμενων αγροτοκτηνοτρόφων, που στην πλειοψηφία τους αποκλείονται⁶, καθώς βαθμολογούνται κριτήρια όπως η κερδοφορία της επιχείρησης τα τελευταία τρία χρόνια, η τεκμηριωμένη δυνατότητα χρηματοδότησης με ίδια κεφάλαια τουλάχιστον του 20% του προϋπολογισμού της επένδυσης (για το μέτρο 4.1), η παραγωγή «επώνυμων προϊόντων» και η εξαγωγή άνω του 80% της παραγωγής (για το μέτρο 4.2).

 

2. Ενισχύονται, με διάφορες μορφές (π.χ. χρηματοδότηση της σύστασης ομάδων παραγωγών, σχημάτων «συνεργασίας» - clusters⁷, συμβολαιακή γεωργία - κτηνοτροφία κ.λπ.), η συγκέντρωση της παραγωγής, ο έλεγχός της από το βιομηχανικό, εμπορικό και τραπεζικό κεφάλαιο, η εκτόπιση της μικρής παραγωγής από τη μεγάλη. Ενδεικτικά, αναφέρονται τα μέτρα 16.1, 16.4 και 19.3, που προωθούν τη λεγόμενη «σύμπραξη» ανάμεσα σε αγρότες, μεταποιητικά μονοπώλια, τράπεζες, επιμελητήρια, ερευνητικούς φορείς κ.ά. Προάγουν τη διαχείριση προβλημάτων της παραγωγής υπό το πρίσμα της ανταγωνιστικότητας των επιχειρηματικών ομίλων, στην αντίπερα όχθη από την πραγματική ουσία τους, τις κοινωνικές σχέσεις παραγωγής. Ετσι, ζητήματα όπως το δυσβάσταχτο κόστος παραγωγής ή οι χαμηλές τιμές για τους αγροτοκτηνοτρόφους ανάγονται σε υπαρκτές μεν πλευρές (π.χ. μικρό μέσο μέγεθος αγροτικών εκμεταλλεύσεων, αθρόες εισαγωγές και «ελληνοποιήσεις» εισαγόμενων αγροτικών προϊόντων κ.λπ.) με τρόπο όμως ώστε να σκεπάζεται η βασική τους αιτία, δηλαδή η κυριαρχία των μονοπωλίων σε όλους τους τομείς της παραγωγής (π.χ. βιομηχανίες φαρμακοχημικών, τροφίμων κ.λπ.).

 

3. Εξασφαλίζονται ορισμένες, απαραίτητες για την τόνωση των επενδύσεων σε αγροτική γη, υποδομές, όπως εγγειοβελτιωτικά έργα, οδοποιία κ.λπ. στηρίζοντας παράλληλα την κερδοφορία των κατασκευαστικών ομίλων (μέτρο 4.3).

 

4. Προωθούνται οι βασικές προτεραιότητες του κεφαλαίου για την καπιταλιστική ανάπτυξη και κερδοφορία της αγροτικής παραγωγής, όπως είναι, για παράδειγμα, η παραγωγή «πιστοποιημένων» προϊόντων (προϊόντα ΠΟΠ, «βιολογικής» γεωργίας και κτηνοτροφίας κ.λπ.), που αποτελεί κριτήριο επιλεξιμότητας για το σύνολο σχεδόν των μέτρων του ΠΑΑ.

 

5. Ορισμένα κονδύλια (π.χ. ενισχύσεις σε νέους αγρότες, σε πολύ μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις, εξισωτική αποζημίωση μειονεκτικών περιοχών) κατευθύνονται στη διατήρηση και αναπαραγωγή ενός τμήματος αυτοαπασχολούμενων αγροτών που έχουν ανάγκη τα μονοπώλια και το κράτος τους για την εξασφάλιση πρώτων υλών, την αξιοποίηση της γεωργικής γης που δεν επενδύεται από το κεφάλαιο κ.ά. Ηδη, οι Περιφέρειες διαχειρίζονται κονδύλια ύψους 300 εκατομμυρίων ευρώ που αφορούν στο μέτρο 6.1 (νέοι αγρότες), στο οποίο υπολογίζεται ότι έχουν ενταχθεί 16.000 νέοι αγρότες (ποσό στήριξης από 17.000 έως 22.000 ευρώ ανά αγροτικό νοικοκυριό).

 

Πριμοδοτούνται βαθμολογικά αγρότες μέχρι 41 ετών με ατομικά εισοδήματα (οποιασδήποτε προέλευσης) κάτω από 7.500 ευρώ, ενώ προϋποθέσεις για την ένταξη στο πρόγραμμα αποτελούν η κατοχή γης, ένα επίπεδο παραγωγικής δυναμικότητας και η κατάστρωση πολυετούς επιχειρηματικού σχεδίου που θα κινείται και με βάση τις εξειδικευμένες ανά Περιφέρεια προτεραιότητες του κεφαλαίου. Επίσης, το μέτρο 6.3, που δημοσιεύθηκε πριν από λίγες μέρες, προβλέπει τη χορήγηση 70 εκατομμυρίων ευρώ σε 5.000 αγροτικές εκμεταλλεύσεις (14.000 ευρώ / εκμετάλλευση) πολύ μικρής δυναμικότητας.

6. Επιδιώκεται η διαχείριση των επιπτώσεων της εκτόπισης της μικρής παραγωγής από τη μεγάλη και της σύνθλιψής της από τα μονοπώλια, που σε ό,τι αφορά την αγροτική παραγωγή δεν συνεπάγεται την αυτόματη απαλλοτρίωση των πληττόμενων αγροτοκτηνοτρόφων, οι οποίοι είναι δεμένοι με τη γαιοκτησία τους. Ετσι, για παράδειγμα, ο αιγοπροβατοτρόφος, που παρά την εξαντλητική εργασία του έχει αποκλειστεί από το μεταποιητικό μονοπώλιο λόγω της μικρής παραγωγικότητας της εργασίας του, ενισχύεται στο πλαίσιο των τοπικών Leader (μέτρο 19.2) για να αναπτύξει οικοτεχνική παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων με σκοπό την «άμεση» διάθεσή τους στην αγορά. Πρόκειται για μια από τις εκφράσεις του «μαρτυρίου της σταγόνας» στο οποίο εξαναγκάζονται οι ατομικοί αγροτοπαραγωγοί προσπαθώντας να διατηρήσουν το βιος τους.

 

Αγρότες και κτηνοτρόφοι να αξιοποιήσουν τη συσσωρευμένη πείρα

 

Οι μικρομεσαίοι αγροτοκτηνοτρόφοι της χώρας μας έχουν πλέον συσσωρευμένη εμπειρία από τη διαχρονική εφαρμογή των διαφόρων προγραμμάτων για την καπιταλιστική αγροτική ανάπτυξη. Οχι μόνο δεν ανακόπηκε η αντικειμενική στον καπιταλισμό τάση μείωσής τους αλλά έχουν πληρώσει με ανείπωτες θυσίες το ρόλο του αναγκαίου συμπληρώματος των καπιταλιστικών επιχειρήσεων, τον οποίο τους επιφυλάσσει η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), που υλοποιείται ευλαβικά από το αστικό κράτος τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.

Την ίδια ώρα, τα δισεκατομμύρια των κονδυλίων, που αποτελούν λίπασμα για την ακόμα μεγαλύτερη καταλήστευσή τους από το κεφάλαιο, καρπώθηκαν οι μεγάλες καπιταλιστικές φάρμες, τα μεταποιητικά και εμπορικά μονοπώλια, οι τράπεζες.

Είναι καθαρό ότι οι αυτοαπασχολούμενοι αγροτοπαραγωγοί δεν έχουν να περιμένουν τίποτα από το αστικό κράτος και τους θεσμούς του, το Κοινοβούλιο, την Περιφερειακή και Τοπική Διοίκηση. Ανάσες επιβίωσης μπορούν να εξασφαλίσουν μόνο μέσα από τη συμμετοχή στους αγώνες και τις διεκδικήσεις του ριζοσπαστικού αγροτικού κινήματος που σήμερα εκφράζεται από τους Αγροτικούς Συλλόγους και Ομοσπονδίες που συσπειρώνονται στην Πανελλαδική Επιτροπή των Μπλόκων. Τέτοιες ανάσες ήταν η κατάκτηση της έκπτωσης φόρου για τα αγροτικά εισοδήματα (αφορολόγητο), ύστερα από 40 μέρες στα μπλόκα το 2016, το ακατάσχετο κ.ά.

Δεν χωρά όμως κανένας εφησυχασμός. Δύσκολα μπαίνει φραγμός σε νέα αντιλαϊκά μέτρα. Ακόμα και ορισμένες κατακτήσεις που αποσπώνται μετά από μεγάλους αγώνες, εύκολα μπορεί να αναιρεθούν. Πραγματική προοπτική για το σύνολο των μικρομεσαίων αγροτοκτηνοτρόφων μπορεί να ανοίξει με την ταυτόχρονη συμπόρευσή τους με το ΚΚΕ, στη γραμμή διαμόρφωσης της συμμαχίας εκείνων των κοινωνικών δυνάμεων που έχουν αντικειμενικό συμφέρον από την ανατροπή του εκμεταλλευτικού συστήματος.

Αυτό θα κάνει την πραγματική διαφορά και είναι αναγκαίο να εκφραστεί και στην κάλπη. Οσο πιο ισχυρό είναι το ΚΚΕ στο Κοινοβούλιο, στις βουλευτικές εκλογές, όσο πιο ισχυρό είναι το ΚΚΕ στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, όσο πιο ισχυρό και πιο ψηλά είναι το ΚΚΕ στις εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο, τόσο πιο δυνατός θα νιώσει και θα γίνει στην πραγματικότητα ο λαός.

Παραπομπές

1. ΕΛΣΤΑΤ: Δελτίο Τύπου 7/2/2019, Εμπορευματικές Συναλλαγές της Ελλάδας - Δεκέμβρης 2018.

2. Εισηγητική Εκθεση Κρατικού Προϋπολογισμού 2019, Κεφάλαιο 3 σελ. 63.

3. Η εξέλιξη της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, ΚΟΜΕΠ 5/2018

4. KYA 2545 ΦΕΚ 3447/25-10-2016 τ.Β'

5. Εντυπο ΠΑΑ http://www.agrotikianaptixi.gr/el/info_mat

6. Αναλυτικά σε σχετικό άρθρο του «Ριζοσπάστη» της 28 & 29/10/2017 https://www.rizospastis.gr/story.do?id=9558872

7. Πρόκειται για σχηματισμούς «συνεργαζόμενων» επιχειρήσεων με σκοπό την εξασφάλιση «οικονομιών κλίμακας» (π.χ. κοινές προμήθειες, logistics, αποθήκες) και την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Στους συγκεκριμένους σχηματισμούς μπορούν να συμμετέχουν και φορείς, όπως ενώσεις βιομηχανιών, κρατικοί φορείς, τράπεζες, επαγγελματικά επιμελητήρια, τεχνολογικά ιδρύματα, ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια κ.λπ.

Του
Ορέστη ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ*
* Ο Ορ. Διαμαντόπουλος είναι μέλος του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής της ΚΕ του ΚΚΕ

 

www.rizospastis.gr